hemel en … 2

vooraf

Het gaat er op deze pagina niet over een laaste woord te geven over zaken die in het spreken eeuwenlang een spraakmakende rol gespeeld hebben. Deze pagina wil enige eerste woorden aanreiken, andere informatie geven. Alsof oude woorden die we meenden te kennen een ander werk te doen hebben dan zeggen wat we al wisten.

Na dit leven

Zie hemel en … .
De westerse traditie lijkt gewend, alles in zijn greep te hebben. Ze kan het in ieder geval niet laten, woorden te willen hebben voor hoe het verder gaat. Tot voor vrij kort is het leven extreem kwestbaar. De meeste mensen worden aan het begin van de 20ste eeuw niet erg oud. Die ervaring houdt de vraag brandend: "Hoe gaat het verder na het leven?"

De bijbelse traditie wil daar over het algemeen niet graag mee bezig zijn. Waarom niet? We weten het niet. Het lijkt erop alsof het ons niet aangaat, alsof onze tijd simpel beperkt is. Is dat niet het wezen van de tijd: duur, beperking? Later ligt over onze grens heen, is aan onze werkelijkheid onttrokken. "Wat gebeurt er voor je dood?" De bijbelse traditie doet alsof alleen dat onze zorg kan en moet zijn. Zo je wilt: de rest is Gods zorg.

Het voortbestaan na de dood is een vertaling van het geloof, dat Hij een God van levenden is. Zijn liefde voor jou houdt niet op. Voor Hem blijf je bestaan. Zijn betrokkenheid is everlasting.

Eeuwigheid

is voor en na mijn tijd. De mens leeft van dag tot dag. Daarom: wanneer bij Lukas iemand bij zichzelf zegt: Mijn ziel, nu heb je genoeg voor jaren" (Lukas 12,19), dan weet je dat het afgelopen is. Voor de goede verstaander is het een geintje. Nu gaat hij dood. Dat gebeurt dan ook. De bijbelse mens leeft van dag tot dag. Veertig jaar is veertig keer veel dagen van dag tot dag.

Eeuwigheid is voor en na mijn tijd. Het is "de tijd" van God. Als wij sterven dan houdt voor ons de tijd op, hebben we geen tijd meer, zijn we niet meer.

De hel

is dat je er voor God niet meer zal zijn, dat je er voor hem nooit geweest bent. Dan kan alleen maar als je jezelf buiten het verbond plaatst. En dat kan alleen maar als je weet wat je doet, als je overal buiten staat en alles kunt overzien.

De hel in de volksfantasie van de vroege tot en met de late mideleeuwen is vaak de vertolking van de angst voor de dood. Of natuurlijk het dreigen met hel en verdoemenis. Vele grote en kleine baasjes wilden graag de mensen bang maken om zelf baasje te blijven - een oud liedje.

Intussen beginnen we te begrijpen dat schuldgevoel een slechte pedagoog is. Door te hameren op schuld duw je mensen in de eenzaamheid. En er is meer.

Als je voortdurend leeft met het idee dat je onder de maat blijft, dan doe je net alsof jij dat moet of kunt uitmaken, alsof het jouw taak is jezelf te be- en vooral te veroordelen. Dan zou je zelf het eerste en het laatste woord moeten hebben over jezelf. Wie tot enige reflectie in staat is zal weten dat dit niet met de werkelijke verhoudingen overeenkomt. Je begint niet op zekere dag zo maar te spreken, als blijk van eigen initiatief. Op talloze manieren ben je daartoe dan verleid en je kunt het niet laten en begint. En het laatste woord over jou komt ook niet van jou. Zo simpel is dat. Alleen tussentijds blaas je een partijtje mee. Dus zoek de goede noten in een partituur waar je wat mee kunt, die je op laat kijken.

De hel is vaal een equivalent voor het volstrekt onbegrijpelijke van het kwaad, voor een leven in een en al verschrikking.