Het ontstaan van het Kerstfeest

Het kerstfeest zoals wij dat kennen is in feite laat ontstaan. Origenes, een katecheet die van 185 tot 240 leeft, merkt badinerend op, dat de bijbel alleen vertelt over de geboorte van de Pharao en van Herodes. Pas in document dat in Rome bewaard wordt uit 354 staat bij 25 dec.: natus Christus in Betleem Iudeae. Pas vanaf eind vierde eeuw verbreidt het feest zich over Noord-Afrika en Noord-Italië, Spanje.

Vóór de datum van 25 dec. kent de kerk in het Oosten het feest Epifania op 6 januari, het feest van het verschijnen, het 'zich laten zien' van de Heer. In Egypte wordt dit feest, de Heer laat zich zien, al in de tweede eeuw gevierd. Men herdenkt en viert de doop van Jezus in de Jordaan. (Sommigen vermoeden dat dit te maken heeft met een Nijlfeest, een soort Nieuwjaarsfeest in Egypte.)
Dus niet de geboorte, maar de doop van Jezus in de jordaan is in de oudste kerken de inhoud van het eerste feest over Jezus. De Oosterse kerken vieren het feest van de Doop van Jezus in de Jordaan als het begin van het openbare leven van Jezus. De oosterse kerken dopen dan als het ware ook de kerk. Water wordt gewijd en daarmee wordt het kerkgebouw en de gelovigen besprekeld. Bij dit doopfeest wordt vervolgens gelezen over de herders in het veld (Luk 2) en de wijzen uit het Oosten (Mt.2). Deze teksten vertellen over mensen die voor het eerst Jezus her- en erkennen. En in dát kader wordt tenslotte ook het feest over de eerste herkenning op de bruiloft in Kana (Jo.2) opgenomen. De blozende bruidegom ziet het blozende water dat wijn is geworden. Het verschijnen des Heren is verbasterd tot het verschijnen der Heren Wijzen uit het Oosten. De drie koningen zijn bekend en als zodanig bemind en populair geworden vanuit Keulen. Sinds de 12e eeuw bewaart de Dom van Keulen de reliekschrijn van de drie koningen. Keulen was in die tijd het einde van de handelsroute Milaan, Chur, Keulen. Het getal drie staat vast sinbds de eerder genoemde Origenes. Het getal drie dateert waarschijnlijk uit de drie geschenken. De namen: Caspar, Melchior en Balthassar, dateren uitde 9e eeuw. (Omdat de koningen aan het begin van het jaar kwamen, verwelkomden zij in zekere zin ook het nieuwe jaar. In het Rijnland ontstond de gewoonte om boven de drempel van de huizen tussen het jaartal C M B te schrijven. Dus : XX C+M+B XX. CMB is ook de afkorting van Christus Mansionem Benedicat: Moge Christus dit huis zegenen.
Het kerstfeest als geboortefeest is overal het eerste feest geworden, behalve in de Armeense kerk. Daar is Epifania (6 januari) ook de gedachtenis van de van Jezus'geboorte gebleven. (Gaandeweg, met name sinds de tijd van Karel de Grote, werden de drie wijzen, magoi zegt de tekst, als koningen gezien. Zij vertegenwoordigen 'heel de wereld', het Oosten, het Westen en Afrika die de geboren koning der Joden komt begroeten.)
 

Fragmenten uit Bossche Triptiek van Hieronymus van Aeken, ook wel Jeroen Bosch genoemd.

links